Oude foto’s van Lommel op het internet roepen herinneringen op aan Finsterwolde, het dorp waar ik ben geboren. De melkboer die met paard en wagen langs de deuren ging, vrouwen met een schort, het café op de hoek, de auto van de dokter,…

Ook al liggen beide plaatsen mijlenver uit elkaar, de afbeeldingen lijken veel op elkaar. Los van alle problemen, stralen de foto’s een soort gemoedelijkheid uit, een geretoucheerde werkelijkheid van de ‘goede’ oude tijd.

Natuurlijk zijn er verschillen, maar ook overeenkomsten. In beide plaatsen had een kleine elite stevig de touwtjes in handen. In Lommel waren dat, neem ik aan, een handvol fabrikanten, het schepencollege en de kerk. In het dorpje in Oost-Groningen waren dat, tot aan de Tweede Wereld Oorlog, de herenboeren en een aantal plaatselijke notabelen.

Als klein kind uit halverwege de vorige eeuw, had je nauwelijks weet van belangrijke gebeurtenissen die plaats vonden. De omgeving en de dagelijkse routine vormden een  werkelijkheid, waarin veranderingen maar langzaam doordrongen. Naarmate je ouder wordt dringt het besef door dat niets hetzelfde blijft. Voor een deel door keuzes die je zelf maakt, voor een groter deel door veranderingen van buitenaf: sommige hoopvol, andere bedreigend.

In Sampol, een niet partijgebonden politiek tijdschrift uit Gent, staat een interessant artikel over de gevolgen van de razendsnelle ontwikkelingen die nu plaats vinden. Ontwikkelingen, die mensen het gevoel geven dat ze niet meer kunnen volgen. Dat maakt ze eenzaam en angstig. Uit verlangen naar ‘zekerheden’ van vroeger worden ze een prooi voor rechts-extremistische partijen die vreemdelingenhaat koppelen aan beloftes dat ze maatschappelijke ontwikkelingen terug kunnen draaien.

Zoals Trump die met presidentiële decreten wetten aan zijn laars lapt: gekleurde en vrouwelijke leiders worden uit hun ambt gezet, immigranten op juridisch twijfelachtige gronden ergens per vliegtuig gedumpt, ‘genderideologie’ verboden in overheidsorganisaties. Trump gaat zelfs zover dat hij in paspoorten het geslacht van transgenders terugdraait, zoals bij een actrice in Hunger Games.

Het doel van deze maatregelen is om samenlevingen te ontwrichten en te vervangen door totalitaire regimes, waarbij geweld en terreur als intimidatiemiddel worden ingezet.

Het is verleidelijk, en de mens eigen, om te vergelijken. De wereldwijde schokgolven van nu doen denken aan de periode voor de Tweede Wereld Oorlog. Er zijn grote verschillen tussen toen en nu, maar de tactiek van geweld en terreur, het zaaien van angst om maatschappelijk verzet te breken, is dezelfde. Angst, waardoor mensen aan de kant blijven staan en zo de ontwikkeling van een totalitaire samenleving mogelijk maken. Een samenleving waarin groepen mensen, net als toen, als overbodig of ongewenst worden bestempeld.

In haar, zowel geroemde als hevig bekritiseerde, boek ‘Banaliteit van het kwaad’ beschrijft Hannah Arendt hoe het totalitaire nazisysteem het verzet van zijn ‘onderdanen’ breekt om ze mee te laten werken aan daden die indruisen tegen alle wetten van de ethiek.

Zoals gezegd: de situatie is niet echt vergelijkbaar. Tegenover het beeld dat de media ons voorspiegelt over een onontkoombare derde wereldoorlog en militarisering van onze samenleving waarin ultrarechtse regimes de lakens uitdelen, staat een groeiende tegenmacht.

Ditmaal van geschoolde arbeiders, onderwijzers, zorgverleners, gemotiveerde studenten, klimaatactivisten, gepensioneerden met herinneringen aan de gruwelijkheden van de nazi’s.

In België hebben de vakbonden, na het succes van de massale demonstratie op 13 februari in Brussel, hun acties opgeschaald naar een nationale staking op 31 maart. De inzet is meer dan alleen het blokkeren van de afbraak-politiek die de Arizona-coalitie ons probeert op te leggen.

Een afbraak-politiek die gericht is tegen de werkende bevolking, de middenklasse, het deel van onze bevolking dat is aangewezen op sociale voorzieningen, pensioengerechtigden en het middenveld. Kortom, tegen alles en iedereen, waarbij de groeiende groep van miljonairs en miljardairs buiten schot blijven.

Bij de nationale staking staan solidariteit en verzet centraal: solidariteit met de bevolking die wordt uitgeperst om de militarisering van onze samenleving mogelijk te maken en verzet tegen pogingen om vakbonden en andere maatschappelijke organisaties monddood te maken.

De wereld kantelt. Het rechts-extremistisch project onder leiding van Trump en Elon Musk is geen fataliteit, maar wel beangstigend. Kunnen we het ons permitteren om aan de zijkant te blijven staan? Het steunen van de vakbonden met hun golf van solidariteit en verzet kan helpen om oorlog en rechts-extremisme de pas af te snijden en een verandering in te zetten naar een wereld met sociale, democratische samenlevingen waarin voor oorlog, racisme en vreemdelingenhaat geen plaats is.

Benny AHLERS