Doet 1 april nog wat hij wil?
Vandaag komen grapjassen en -jurken massaal uit de kast om mensen beet te nemen. Wees dus op je hoede. Waar die traditie vandaan komt? Daar zijn verschillende theorieën over, maar eigenlijk weten we het met z’n allen niet meer zo goed. Vervlogen info … Verdwenen in de mist der tijden. Een traditie die traag maar gestaag groeide, en steeds verder reisde.
Misschien is ze wel ontstaan uit een vroeger middeleeuws festival: het Feest van de Zotten (la Fête des Fous) dat vooral in Frankrijk van de 5e tot de 16e eeuw heel populair was. Er werd dan een valse paus of bisschop gekozen, waarna allerlei rituelen en festiviteiten volgden waarbij de geestelijkheid werd geparodieerd.
Volgens sommigen ontstond de bijzondere betekenis van 1 april toen paus Gregorius XIII in 1582 opdroeg om de Franse kalender om te zetten naar de Gregoriaanse. Tot dan werd nieuwjaar gevierd van 25 maart tot 1 april. Met de verandering van het kalendersysteem werd dat verplaatst naar 1 januari. Mensen die dat vergaten of weigerden te aanvaarden, zoals veel protestanten, werden uitgelachen en kregen bijvoorbeeld uitnodigingen voor niet gehouden feestjes.
Maar waarom staat de vis symbool voor de aprilgrap?
Een prins van Lotharingen (what’s in a name?) zou er aan het begin van de 17e eeuw in geslaagd zijn om uit de kerkers van het kasteel van Nancy te ontsnappen door zich als vis te verkleden. Op die manier slaagde hij erin om de rivier over te zwemmen en zo in vrijheid te komen. Erg geloofwaardig klinkt dat volgens mij niet.
De Fransen hebben het heel lang leuk gevonden om een papieren visje op de rug van een nietsvermoedende voorbijganger te plakken of bevestigen. Dat briefjes opspelden zie je al bij de schilderijen van Pieter Bruegel en Jeroen Bosch.
Omdat het verschijnsel van 1 april zo wijd verspreid is, kan het ook nog ouder zijn. Sommige theorieën zijn waarschijnlijk zelf ooit als aprilgrap verzonnen en leiden tot op de dag van vandaag een hardnekkig leven.
De laatste decennia waren aprilgrappen in de media vaste prik. In 1957 bracht de BBC een nieuwsitem over een gezin dat in Zuid-Zwitserland spaghetti oogstte van de ‘spaghettiboom’.
Het Nederlandse journaal berichtte in 1960 dat de Toren van Pisa was omgevallen. Het nieuws ontlokte een hoop reacties van geschrokken en treurende kijkers.
Elf jaar later zat er in het televisienieuws dat er een grote landelijke actie zou worden gehouden om zogenaamde ‘zwartkijkers’ (mensen die hun kijk- en luistergeld niet hadden betaald) op te sporen. Postbodes zouden worden uitgerust met een speciaal apparaat om overtredingen vast te stellen. In een filmpje vroeg de journalist of er niets tegen te doen zou zijn. ‘Nee,’ was het antwoord van een controleur. Hij kon zich zogezegd niet voorstellen dat men zijn televisietoestel in aluminiumfolie zou wikkelen, zodat de voorbijrijdende controledienst met de scanner niets kon vaststellen. De volgende dag was alle aluminiumfolie na enkele uren overal uitverkocht en betaalden heel wat mensen spontaan hun achterstallige mediabelastingen.
In 1973 meldde Gazet van Antwerpen dat de Antwerpse Zoo moest worden afgebroken. Al wie dat wilde, kon een dier naar keuze komen ophalen. De grap veroorzaakte een volkstoeloop naar de dierentuin.
De Britse Daily Mail publiceerde op 1 april 1981 dat de organisatoren van de Londense marathon een Japanse deelnemer kwijt waren. Ze hadden ontdekt dat hij door een vertaalfout in de brief die hij van hen had gekregen, moet hebben begrepen dat de race niet over 26 mijl ging, maar 26 dagen zou duren. Hij zou al dagen ergens in Engeland aan het lopen zijn. De krant huurde een (Japanse) hardloper in om op die dag een aantal plaatsen door te lopen. Nadat het publiek hem in St. Albans had ontdekt, probeerden veel mensen hem te doen inzien dat hij fout bezig was en probeerden hem tot stoppen te brengen.
Zo zie je maar dat er best wat creativiteit en spitsvondigheid achter zo’n grap kan zitten en wie beetgenomen wordt, krijgt als het ware een spiegel voorgehouden.
Toch wagen kranten en televisiezenders zich alsmaar minder aan 1 aprilgrappen, onder invloed van de opmars van het fake news en omdat lezers en kijkers het tegenwoordig niet meer zo gemakkelijk pikken. Of hebben mensen gewoon minder tijd en gevoel voor humor dan vroeger en voelen ze zich daardoor (te) snel beledigd?
Danny VANDENBERK
